Mae adroddiad 220 tudalen Plaid Cymru o’r enw ‘Cyrchu Annibyniaeth Cymru’ i’w groesawu.
Nid
yw'n ddogfen i'w hanwybyddu na'i ddilorni ar unwaith gan wrthwynebwyr
gwleidyddol.
Mae
adroddiad y Comisiwn yn nodi’n fanwl weledigaeth hir dymor y blaid ar gyfer
Cymru hunan-lywodraethol. Mae hefyd yn gyfraniad pwysig i'r sgwrs genedlaethol,
er yn anffodus nid yw y drafodaeth ar lefel llywodraethol na swyddogol hyd yma.
Dylai
Llywodraeth Lafur bresennol Cymru fod ar flaen y gad yn y ddadl ddatblygol hon.
Mae arweinwyr Llafur yn aml yn cyfeirio at yr angen am Gonfensiwn
Cyfansoddiadol - wel, hyd yn oed os nad yw un wedi'i sefydlu ar gyfer y DU, yn
fwyaf sicr dylid ei ffurfioli yng Nghymru.
Mae
Plaid Cymru bellach wedi rhoi ei stondin yn y parth cyhoeddus ac ni all unrhyw
un ddweud eto nad ydyn nhw wedi mynd i’r afael â llawer o’r materion sy’n
wynebu llywodraethu ein cenedl yn y dyfodol.
Nawr
fydd angen yn gweld y pleidiau gwleidyddol eraill yng Nghymru yn wneud rhywbeth
tebyg - ac nid dim ond mewn dull gosodiadau cyffredinol neu brathiadau sain yn unig.
Mae
adroddiad y Comisiwn yn delio â materion pwysig fel sefydlu Comisiwn
Cenedlaethol, cyfansoddiad Cymru annibynnol, y bwlch cyllidol cyfredol a Bil Hunanbenderfyniad
Cymreig.
Mae
rôl a chyfrifoldebau’r Comisiwn Cenedlaethol yn hanfodol i ‘’ sicrhau’r ymwybyddiaeth, y cyfranogiad, a’r
cyfranogiad mwyaf posibl…. A phrofi barn pobl Cymru mewn refferendwm
archwiliadol cychwynnol, gan nodi opsiynau cyfansoddiadol ’’ dwed yr adroddiad.
Fel
y mae’r ddogfen yn awgrymu, mae Plaid Cymru yn cydnabod bod Cymru ar daith ‘tuag at annibyniaeth’ ac o reidrwydd
bydd angen cwrdd â nifer o gerrig milltir economaidd a gwleidyddol ar hyd y
ffordd.
I'r
perwyl hwnnw, mae'r adroddiad yn nodi dau opsiwn cydffederal i'w hystyried - un
wedi'i gynnig gan yr arweinydd Adam Price tebyg i Benelux a'r llall gan Glyndwr
Cennydd Jones ar Cynghrair yr Ynysoedd. Bydd y ddau yn haeddu ac yn gofyn am
ystyriaeth ac archwiliad pellach.
Rwy'n
credu bod mater cydffederaliaeth yn hanfodol yn yr hinsawdd wleidyddol sydd
ohoni.
Mae
yna lawer o gefnogwyr o gyfundref ffederal ar gyfer y Deyrnas Unedig o fewn y
Blaid Lafur, y Democratiaid Rhyddfrydol a hyd yn oed y Ceidwadwyr. Mae'n amlwg
bod ganddo ben stêm y tu ôl iddo. Felly'r angen i ganolbwyntio ar
gydffederaliaeth fel ateb cadarnhaol, cynaliadwy i'r heriau a wynebir gan
Gymru.
Os
bydde rhywun yn cael ei demtio i fod yn feirniadol o'r adroddiad, yna mae
tueddiad i Blaid Cymru wrychu ei betiau mewn perthynas â gwneud ymrwymiad i
ffordd bendant ymlaen. Fodd bynnag, gellir disgwyl y sefyllfa honno yn yr
hinsawdd economaidd a gwleidyddol ansicr sydd o'n blaenau. Mae llawer o'r camau a nodwyd yn yr adroddiad sy’n angenrheidiol
i sicrhau annibyniaeth yn dibynnu ar i Blaid Cymru ffurfio llywodraeth yn dilyn
etholiadau'r Senedd yn 2021.
Ar hyn o bryd mae Plaid Cymru ymhell o fod mewn sefyllfa i ffurfio llywodraeth ar ôl Mai 2021, felly beth sy'n digwydd wedyn?
Yn fy marn i, dylai llywodraeth nesaf Cymru, waeth beth fo'i phlaid, yn sicr gosod y cynnig o Gomisiwn Cyfansoddiadol ar waith, os dim arall.
