Elystan Morgan yn hel atgofion - Plaid Cymru,
Saunders Lewis a Gwynfor Evans.
Yr olaf yn y gyfres – mae’n ddiddorol iawn
Elystan yn trafod nodweddion gwahanol Saunders Lewis a Gwynfor Evans.
Amlinellu gelyniaeth ddofn Gwynfor tuag at y Blaid Lafur a’i
Llywodraeth. Geiriau Gwynfor i Elystan pan ddywedodd wrtho ei fod yn ymuno â’r
Blaid Lafur - -'Plaid Bessie Braddock'.
Yr anawsterau a wynebodd Gwynfor du fewn Plaid Cymru oddiwrth yr astell chwith y blaid a rhai ohonynt ar y chwith. eithafol.
Yn y blynyddoedd cyn yr is etholiad yng Nghaerfyrddin yn 1966 ‘roedd
Gwynfor wedi gwynebu pwysau sylweddol o fewn y blaid dros ei methiant i sicrhau
cynnydd etholiadol ac yna yn enwedig ar ôl y frwydr a gollwyd dros Dryweryn.
Ond yn ôl pob golwg, ymyrrodd tynged!
I ddechrau pan ddewiswyd Lady Megan Lloyd George gan y Blaid Lafur yn
hytrach na'r gwr ifanc John Morris (er dim ond o un bleidlais) yn 1957; yna'r
penderfyniad a wnaethpwyd gan y Blaid Lafur lleol i beidio â dewis rhywun
ymgeisydd newydd i ymladd Etholiad Cyffredinol Mawrth 1966, er gwaethaf y
ffaith bod Lady Megan yn angheuol wael ac yna yn olaf dewis y 'gogleddwr' Gwilym
Prys Davies i ymladd yr isetholiad yn hytrach na’r person dawnus lleol o Gynwyl
Elfed, Denzil Davies.
Gwynoro yn disgrifio sut oedd pobl yn Gymoedd Aman a Gwendraeth yn
dweud wrtho wrth ymgyrchu yn ystod yr isetholiad nad oeddynt yn 'deall'
Gwilym Prys yn siarad gydag acen ddofn Gogledd Cymru.
Yna Elystan yn hel stori debyg pan roedd yn ymgyrchu yn Ynys Môn a
gyda Cledwyn Hughes yn Llangefni 1979.