09/12/2015

Os caiff UKIP a’r Toriaid wrth –Ewropeaidd eu ffordd bydd ffermio a’r economi wledig yn gwynebu amseroedd anodd iawn

Mae amaethyddiaeth a Chefn Gwlad yn gwneud cyfraniad pwysig i economi Cymru a ffordd o fyw y genedl.

Er dim ond tua 5% o boblogaeth y Deyrnas Unedig (DU) ydy Cymru mae 9% o dir amaethyddol, 29% o'r defaid, 12% o'r gwartheg sydd yn y DU i’w cael yng Nghymru gyda 60,000 o’n pobl yn ffermio. .

Felly ar draws rhannau helaeth o Gymru mae ffermwyr au busnesau yn hanfodol o fewn ein cymunedau ac yn  chwarae rôl bwysig i sicrhau economi cryf a bywiog. Hefyd maent yn gwneud cyfraniad enfawr i warchod y tirwedd a'r amgylchedd fel y gall cynifer ohonom fwynhau byw, gweithio neu ymweld â chefn gwlad.

Yn ddiweddar bum yn cyfrannu at y ddadl ar amaethyddiaeth a chefn gwlad yng nghynhadledd y Democratiaid Rhyddfrydol yn Abertawe ac fe dynnais sylw at rhai o'r heriau presennol sy'n wynebu ffermio. ‘Roedd yr arbenigedd a ddangoswyd gan gyfranwyr i'r ddadl yn drawiadol sy'n dangos pa mor bwysig yw amaethyddiaeth a'r economi wledig i’r Democratiaid Rhyddfrydol. 

Cafwyd gyfraniad nodedig gan y cyn AS ar gyfer Brycheiniog a Maesyfed Roger Williams ac ‘roedd yn amlwg fod eu wybodaeth am y diwydiant yn sylweddol.

Yn anffodus nid yw'r swn gystal a ddylasai fod ar y fideo ond y pwyntiau wnes yn y ddadl oedd:

Y sialens i ffermio wrth yn ymdopi â cyfnewidioldeb y farchnad ac oherwydd y maent yn bodoli mewn marchnad fyd-eang mae’r anwadalrwydd yn rhwym o ddigwydd. Dros yr haf ‘roedd y gostyngiad mewn prisiau cig oen a llaeth wedi achosi ffermwyr i wynebu'r  amser heriol gan iddynt dderbyn llai am eu cynhyrchion na'r gost o'i gynhyrchu. Felly rhaid i Lywodraeth Cymru o hyd fod yn wyliadwrus a yn barod i gefnogi'r diwydiant pan fo'r fath cyfnodau yn digwydd am gyfnod hir.  

Pwysigrwydd sicrhau'r cydbwysedd cywir rhwng cynhyrchu a phryderon amgylcheddol i sicrhau y gall amaethyddiaeth fod yn gynaliadwy.

Er mwyn sicrhau bod amaethyddiaeth gynaliadwy yn gweithredu yn llwyddianus o fewn cymuned gynaliadwy dibynnir ar bedair elfen bwysig - cefnogi gwasanaethau gwledig a'r economi, gofalu am yr amgylchedd, diogelu ein treftadaeth a sicrhau lefelau da o incwm.

Heb os mae y gwahanol bolisïau i ddatblygu busnesau a mentrau gwledig yn cael ei hyrwyddo gan yr Undeb Ewropeaidd yn dda ac yn cyfrannu'n effeithiol i gefnogi'r economi wledig, cymunedau, treftadaeth a thirwedd. Gwna’r Rhaglen Cynlluniau Datblygu Gwledig cyfraniad amhrisiadwy. Mae’r cyllid a geir nid yn unig yn cefnogi y diwydiant amaethyddol, ond hefyd busnesau megis twristiaeth a gwasanaethau gwledig eraill.

Wrth gwrs mae yna le i ofni oherwydd petai UKIP ac eraill yn y blaid Dorïaidd yn cael eu ffordd a Prydain yn gadael yr Undeb Ewropeaidd yna heb amheuaeth fydde yna le i ofni am ddyfodol ffermio a  busnesau gwledig. Ar hyn o bryd, derbynnir tua £4.0bn mewn taliadau cymhorthdal gan busnesau ffermio a cefn gwlad. Yr dyfaliad gorau sydd wedi ei wneud os byddai Llywodraeth Prydain yn gweithredu ar ei ben ei hun dim ond tua £1.0bn galle’r llywodraeth glustnodi i amaethyddiaeth.

Felly byddai gadael yr Undeb Ewropeaidd y arwain at ganlyniadau difrifol yng nghefn gwlad.

I bwysleisio’r ffaith ar hyn o bryd ar gyfartaledd mae ffermwyr yn dibynnu i fyny at 35 -50% o’u hincwm gros ar cymorthdal yr Undeb Ewropeaidd. Amcangyfrifir pe bae y DU tu allan i’r Undeb Ewropeaidd fe fyddai yn wir dyfodol llwm yn gwynebu ffermnio gan mae dim ond tua 10-15% o ffermydd allai oroesi heb y lefelau presennol o gymorth.

Dyma’r cynnig a basiwyd yn y gynhadledd:

Mae’r Gynhadledd yn nodi bod:

1. Amaethyddiaeth a’i diwydiannau ategol yn gwneud cyfraniad enfawr at economi Cymru, gyda gwerth ychwanegol gros amaethyddiaeth i economi Cymru yn 2014 yn £374 miliwn.
2. Mae amaethyddiaeth yn darparu’r asgwrn cefn i gymunedau cefn gwlad, sy’n ganolbwynt ar gyfer creu ffynonellau eraill o incwm.
3. Y darogan yw y bydd Incwm Busnes Cyfartalog Ffermydd yng Nghymru yn gostwng i £22,200 yn 2014-15, sy’n golygu dirywiad o 24% o £29,300 yn 2013-14.
 4. Mae cyfartaledd oed amaethwyr Cymru yn parhau i godi o 60.26 yn 2013, o’i gymharu â 59.58 yn 2010, a 58.47 yn 2007, ac mae’r bobl ifanc sy’n dechrau ffermio yn wynebu heriau sylweddol.
 5. Mae’r Polisi Amaethyddol Cyffredin yn, ac wedi bod erioed ers ei greu, yn gymhorthdal i gynhyrchu bwyd sydd o fudd i’r manwerthwyr ac i’r defnyddwyr lawn cymaint, o leiaf, ag ydyw i’r prif gynhyrchydd, ac mae’i berthynas ag incymau ffermydd yn gymhleth.
6. Cynhyrchu bwyd yw un o’r ychydig prin o ddiwydiannau sy’n angenrheidiol ar gyfer yr anghenion dynol mwyaf sylfaenol.
7. Mae yna ddatgysylltiad cynyddol rhwng cymunedau gwledig a threfol gan esgor ar ddiffyg gwybodaeth sylfaenol am gynhyrchu bwyd, a gall mentrau megis ‘Cows on Tour / Gwartheg ar Grwydr’, a gyflwynwyd gan undebau amaethyddol, helpu i fynd i’r afael â hyn.
8. Mae amaethwyr sy’n dymuno moderneiddio’n eu cael eu hunain fwyfwy’n wynebu rhwystrau cynllunio a all ymestyn y broses yn annheg a lleihau cost-effeithiolrwydd y camau y mae arnynt angen eu cymryd i gynnal busnes a all lwyddo.
9. Mae marchnadoedd bwyd byd-eang yn gynyddol anwadal ac mae pwysigrwydd sicrwydd bwyd mor anhepgor ag y mae wedi bod ar unrhyw adeg er 1945, gyda hunangynhaliaeth bwyd y DU tua 60%; gostyngiad o ganran o thua 75% yn 1991.

Mae’r Gynhadledd yn credu:

1. Ei bod hi’n bwysig cynnal cynhyrchiant amaethyddol drwy gefn gwlad Cymru i gyd, yn cynnwys cynhyrchiant iseldir ac ucheldir er lles cymunedau gwledig Cymru yn ogystal ag er lles amaethwyr.
2. Gofalir am yr amgylchedd naturiol orau drwy barhad ffermio sydd wedi’i deilwra i anghenion ardaloedd unigol, yn cynnwys eu hanghenion amgylcheddol.
3. Bydd unedau modern mawrion ac unedau ar raddfa lai sy’n gallu elwa o farchnata arbenigol yn angenrheidiol ac yn fuddiol i Gymru a’i hamaethyddiaeth.
4. Dylid cefnogi amaethwyr i ganfod y llwybr gorau at broffidioldeb a chynhyrchu cynaliadwy, yn dibynnu ar eu sefyllfa unigol.
5. Dylai cefnogaeth i amaethwyr barhau i gael ei rhoi i’r holl amaethwyr mewn ffordd deg er mwyn cynnal y cydbwysedd rhwng bach a mawr, ucheldir ac iseldir.
6. Mae’n rhaid inni gydnabod y bydd cyllid y Polisi Amaethyddol Cyffredin yn dal i ostwng ac y dylid ei ddefnyddio mor effeithiol â phosibl gyda phwyslais ar gynnal cynhyrchiant priodol o fwyd.
7. Dylai cynnal sicrwydd bwyd fod yn ganolog i unrhyw benderfyniadau amaethyddol a wneir yng Nghymru a dylai’r cyfryw benderfyniadau bob amser ystyried eu heffaith hirdymor ar allu Cymru i barhau i fwydo ei hun.
8. Dylid gwella prosesau cynllunio er mwyn osgoi cymhlethdodau ac oediadau diangen, a ffafrio cynnal busnesau cadarn o bob math i gynnal swyddi a safonau byw, gan barhau’n ddigon llym eu safonau i ddiogelu cymunedau rhag datblygiad amhriodol.
9. Byddai pobl Cymru’n elwa petai gwybodaeth am gynhyrchu bwyd yn cael ei gwneud yn fwy cyffredinol, yn enwedig o oed cynnar.

Mae’r Gynhadledd yn galw ar:

1. Lywodraeth Cymru i weithredu mentrau polisi i amddiffyn amaethyddiaeth a chynhyrchiant bwyd ledled Cymru ac yn enwedig i ymwreiddio cynhyrchu bwyd drwy ddefnyddio systemau addas ym mhob penderfyniad amgylcheddol yng nghefn gwlad Cymru
2.   rhwydwaith Cyswllt Ffermio i helpu amaethwyr a pherchnogion tir ganfod y llwybr gorau i broffidioldeb a chynaliadwyedd yn ôl eu sefyllfa, yn enwedig i gydnabod pwysigrwydd Swyddogion Maes a harneisio gwybodaeth leol i fagu hyder a gwytnwch yn y sector ffermio, gan leihau hyd yr eithaf ar y lefel o wasanaethau ymgynghori generig a ariannir drwy Gyswllt Ffermio
3. Llywodraeth Cymru i weithio ag awdurdodau lleol i wella’r broses gynllunio ar gyfer holl fusnesau Cymru, er mwyn sicrhau'r oedi lleiaf posibl a chefnogaeth hirdymor ar gyfer cynaliadwyedd cymunedau cyfain.
 4. Adolygiad sylfaenol o ganllawiau Nodyn Cyngor Technegol (TAN) 6 ar ‘Cynllunio ar gyfer Cymunedau Gwledig Cynaliadwy ’ er mwyn cyflawni gwir gynnydd wrth ddarparu tai cefn gwlad fforddiadwy ledled Cymru, sy’n bwysig ar gyfer y rhai iau sy’n dechrau ffermio, yn ogystal â darparu lle byw priodol i amaethwyr sy’n dymuno trosglwyddo i’r genhedlaeth nesaf.
 5. Llywodraeth Cymru i weithio ag Undeb Cenedlaethol yr Amaethwyr (NFU), Undeb Amaethwyr Cymru a Chlybiau Ffermwyr Ifanc Cymru i gefnogi gweithgareddau’r Clybiau Ffermwyr Ifanc mewn ardaloedd trefol ac i fynd â ffermio a chynhyrchu bwyd i mewn i ysgolion ledled Cymru a’r tu hwnt i ddangos i blant o lefel gynradd, gwledig a threfol, sut y caiff anifeiliaid eu magu a sut y caiff bwyd ei gynhyrchu a pha gyfraniad a wna hyn at y genedl.
 6. Llywodraeth Cymru i gynnal ei chefnogaeth i ffermio ledled Cymru mewn modd teg, gan gofio anghenion cymunedau am sector ffermio cryf ym mhob ardal, wrth i gyllid y Polisi Amaethyddol Cyffredin raddol ostwng.
 7. Adolygiad llawn o gynlluniau amaeth-amgylcheddol i sicrhau eu bod yn cyflawni ffermio cynaliadwy a rheolaeth amgylcheddol, ac i sicrhau eu bod yn cael eu cyllido’n llawn fel bod amaethwyr yn cael eu gwobrwyo’n deilwng am y gwaith cadwraeth a wnânt.
 8. Llywodraeth Cymru i ddatblygu rhagor ar gefnogaeth i bobl ifanc sy’n dechrau ffermio yng Nghymru, gyda phwyslais ar gyfraniad potensial rhannu ffermio ac arwyddocâd daliadau amaethyddol ym mherchnogaeth awdurdodau lleol ledled Cymru i ddarparu mynediad at y tir.